(Bu yazı Staj. Naz Özdemir ve Staj. Psk. Melike Albayrak tarafından hazırlanmıştır.)

Ödev Rutinleri

Bazen yapmak istemediğimiz, bize zorunlu kılınan görevler, belirli rutinlere bağlandığında gerçekleştirilmesi daha kolay bir hal alır. Öğrencilik hayatında belki de en çok karşılaşılan görev olan ödevler ise, belirli rutinler oluşturulduğunda yalnızca sorunsuz ilerlemekle kalmaz, aynı zamanda üniversite ve iş hayatı da dahil olmak üzere okul sonrası yaşam aktivitelerinde faydalanılabilecek bir düzen duygusunu da geliştirmeye yardımcı olur. Ödev rutinleri kazandırabilecek birkaç ipucu şu şekildedir:

1. Evde ödevlerin yapılacağı bir yer bulmak, etkili performans ve sürdürülebilir bir rutin oluşturmak için faydalı olacaktır. Bazı çocuklar odalarındaki çalışma masasında en iyi performanslarını gösterirken bazıları da yatak odalarında dikkatlerini toplayamayabilir. Bu durumda yemek masası gibi kulağa alışılmışın dışında gelebilen ancak çocuğun dikkat-odaklanma gibi yetilerini arttırabilen bir yer de ödev yapma performansını arttırıcı özellik taşıyabilir. Bazı çocuklar kendi başlarına çalışmayı tercih ederken bazıları ise odaklanmalarına yardımcı olmak ve sorunlar ortaya çıktığında çeşitli yanıtlar alabilmek için ebeveynlerinin yanlarında olmalarına ihtiyaç duyabilir. Bu noktada çocuğa çalışmak için en iyi yerin neresi olduğunu sormak hem ebeveynler hem de çocuğun, ödev yapmak için en verimli ortamı beraber keşfetmeleri için bir olanak tanıyacaktır.

2. Doğru ortam bulunduktan sonra, ebeveyn ve çocuğun beraber karakterize edecekleri bir ödev merkezi kurulması, ödev yapmak için hem eğlenceli hem de özel bir alan sunacaktır. Ödevleri tamamlamak için gerekli tüm malzemelerin yerleştirileceği bu ortamı beraber kişiselleştirmek, çocuğun ihtiyaç duyacağı türden malzemelerle bu ortamı donatmak, ödevin yapılacağı ortamın sevilmesi ve benimsenmesi açısından önem taşımaktadır. Bu alana bir de takvim veya pano gibi çeşitli ödevlerin ve görevlerin eklenebileceği bir ürün eklemek, çocuğun sorumluluklarını “takip edebilmesi” gibi hayat boyu önem taşıyacak bir alışkanlığın kazandırılmasına yardımcı olacaktır. Çocuklara ödev alanını dekore etme konusunda alan bırakmak, söz hakkı tanımak, onların orada kendilerini evlerindeymiş gibi hissetmelerine yardımcı olabilir. Ayrıca çocuğa özel olan bu ortam ödev yapma rutini kazandırmaya ek olarak; temizlik, düzen, toparlama, tasarlama gibi çocukların sorumluluklarını öğrenip uygulayabilecekleri bir rutini de sağlamış olur.

3. Çocuğunuz her gün aynı saatte ödev yapma alışkanlığını edinmelidir. Süre her çocuğa göre değişebilir. Bazı çocukların okuldan hemen sonra biraz egzersiz yapmak ve bir şeyler atıştırmak için ara vermesi gerekir. Bazı çocukların ise ödevlerine okuldan hemen sonra -hala okul modundayken- başlamaları gerekir. Genel olarak ödevleri akşam yemeğinden önce veya çocuğun tolere edebileceği kadar erken saatlerde yapmak en iyisi olabilir. Ne kadar geç olursa çocuk o kadar yorulabilir ve ödevler o kadar yavaş yapılabilir.

4. Ebeveyn ve çocuğun birlikte günlük bir ödev programı oluşturması, ödev yapma rutinin önemli adımlarından biridir. Çocuğun her bir ödevi tamamlamanın ne kadar süreceğini tahmin etmesi, kendi oluşturduğu zaman dilimlerine göre ödevlerine başlaması yalnızca ödevi bitirmesini sağlamaz; beraberinde zaman yönetimi, planlama, karar verme gibi bilişsel gelişimde önemli yer taşıyacak yetilerin de geliştirilmesine yardımcı olacaktır.

Ödev Yapma Rutininde Teşvik Edici Sistemlerin Önemi

Ödev yapmak çocuğa zevk vermediğinde kaliteli bir iş yapmanın sonucu; alınması umulan yüksek not veya ödevi bitirmenin vereceği rahatlama duygusu motive edici bir unsur olabilir. Dolayısıyla ödevin özenle ve zamanında, bir rutin oluşturulmuş şekilde yapılması, çeşitli teşvik edici unsurlarla çocuğu daha çok motive eden ve alışkanlık kazandırabilen bir hal alabilir. Bu teşvik edici unsurlar sadece alınacak yüksek notlarla sınırlı değildir. Bu noktada, çocuk bir alışkanlık kazanana kadar ebeveynler farklı teşvik edici sistemler, motivasyon kaynakları bulabilirler.

Peki nedir bu teşvik edici sistemler? Teşvik edici sistemleri iki ayrı kategoride inceleyebiliriz: Basit ve Detaylı.

Basit Teşvik Sistemleri: En basit teşvik sistemi, çocuğa ödevi tamamlamasından sonra yapılabilecek eğlenceli bir aktivitenin sunulmasıdır. Bu; çocuğun sevdiği bir televizyon programı, bir video ya da bilgisayar oyunuyla biraz vakit geçirme şansı, ya da ebeveynle oyun oynamak, dışarı çıkmak vs. olabilir. Çocuğun ödevin tamamlanması sonrasında heyecanla bekleyeceği bir şeyin olması, “zorlu” işin yapılması ve motivasyon bulabilmesi için güçlü bir teşvik olabilir.

Detaylı Teşvik Sistemleri: Bu sistemler ebeveynlerin biraz daha planlama yapmasını ve daha fazla çalışmasını gerektirebilir; ancak işin içinden çıkılamayacak gibi hissedilen anlarda ödevi rutinini sağlamak için bir çözüm olabilir. Kısaca bu sistemler; ödev sonrası kazanılacak ayrıcalıklar veya ödüller için kullanılabilecek, bu sayede de daha zor ev ödevlerini başarmak için daha fazla teşvik edebilecek bir alışkanlık sağlayabilecektir. Ancak yine belirtilmelidir ki bu sistemler, ebeveynler ve çocuklar ile birlikte geliştirildiğinde en iyi ve en güvenli şekilde çalışır. Bu sistem direkt olarak ödev tamamlamayı amaçlamak yerine çocuklara kontrol ve sahiplenme duygusu kazandırarak hedef belirleme, bu hedef için çalışma, kazanma ve tatmin olma gibi becerileri de katmayı hedefler.

Teşvik edici sistemlerin her çocukta aynı şekilde çalışmayabileceğini de unutmamak gerekir. Bunun için çeşitli yöntemlere baş vurmak, ödev yapma rutini kazandırma konusunda farklı özelliklere sahip çocuklarda aynı amaca ulaşabilmeyi kolaylaştırabilir. Örneğin; çalışırken mola vermek dikkati kolay dağılan, sıkılan çocuklar için faydalı olabilir. Günlük ödev programını oluştururken çocukların ne zaman mola vereceklerini belirlemeleri, bu molalara kendileri karar vermeleri yararlı olabilir. Bazı çocuklar belirli zaman aralıklarında, örneğin 15 dakikada bir mola vermeyi tercih ederken, diğerleri molaların bir aktiviteyi bitirdikten sonra olmasını tercih ederler. Mola süreçlerini kendilerinin planlaması hem ödev performansını hem de ödev rutinini olumlu yönde etkileyecektir.

Teşvik Sistemlerinin Geliştirilmesi

1. Ödev zamanında hangi davranışların sorun yarattığını tanımlamak oldukça önemlidir. Bazı çocuklar için ödevleri son dakikaya ertelemek sorun olabilirken; diğerleri için ise ödev için gerekli materyalleri unutmak bir problem olabilmektedir. Bazıları ödevini aceleyle bitirip dikkatsizce hatalar yaparken, bazıları da sadece birkaç dakika sürmesi gereken işleri tamamlamak için saatler harcarlar. Sorun yaratan davranışları tanımlarken mümkün olduğunca spesifik olmak önemlidir. Bu sayede hem ebeveyn hem çocuk, düzenli ödev rutininde problemlere yol açabilecek konuların üzerine gidebilir, teşvik sistemleri bu doğrultuda oluşturulup kullanılabilir.

2. Bir hedef belirlemek, teşvik edici sistemin oluşturulmasına da yardımcı olacaktır. Hedefin belirlenmesi sayesinde çocuk, “sorumluluk” bilincini öğrenmekle birlikte o hedefe giden yolda, sorumluluklarını yerine getirebilmesiyle birlikte edinebileceği olumlu sonuçların farkında olacaktır.

3. Olası ödüllere karar vermek, teşvik sistemlerinin en önemli adımlarından biridir. Çocukların aralarından seçim yapabileceği bir “ödül menüsü” olması daha iyi bir sonuç verebilir. Çünkü aynı ödüller uzun süre çekici olmayabilir. Menüde hem kazanılması bir hafta ya da bir ay sürebilecek daha büyük ödüller hem de günlük olarak kazanılabilecek daha küçük ödüller bulunabilir. Bu sayede çocuk hangi ödül için ne kadar çalışacağına kendi karar verebilir, sorumluluklarını kendi önceliklendirip bir amaç uğruna emek harcama yetisini de kazanabilir.

Kaynak: Strategies to Make Homework Go More Smoothly https://childmind.org/article/strategies-to-make-homework-go-more-smoothly/